Lý thuyết SVIP

1. Tìm hiểu quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân theo Hiến pháp 2013

a. Thế nào là quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân?

- Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân là các quyền và nghĩa vụ chủ yếu, gắn bó mật thiết với đời sống của mỗi công dân, được ghi nhận trong Hiến pháp; quy định mối quan hệ cơ bản nhất giữa Nhà nước và công dân. Quyền công dân không tách rời nghĩa vụ của công dân.

- Nhà nước CHXHCNVN đảm bảo và bảo vệ việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ theo qui định của pháp luật.

b. Nội dung quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân theo Hiến pháp 2013

*Đọc các nội dung sau đây của Hiến pháp và trả lời câu hỏi

HIẾN PHÁP NĂM 2013 (trích)

Điều 20

1. Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức

khoẻ, danh dự và nhân phẩm;...

Điều 21

1. Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình; có quyền bảo vệ danh dự, uy tín của mình... 2. Mọi người có quyền bí mật thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác. Không ai được bóc mở, kiểm soát, thu giữ trái luật thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư của người khác.

Điều 22

2. Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở. Không ai được tự ý vào chỗ ở của người khác nếu không được người đó đồng ý.

Điều 24

1. Mọi người có quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, theo hoặc không theo một tôn giáo nào...

Điều 25

Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình,...

Điều 27

Công dân đủ mười tám tuổi trở lên có quyền bầu cử và đủ hai mươi mốt tuổi trở lên có quyền ứng cử vào Quốc hội, Hội đồng nhân dân.

Điều 28

1. Công dân có quyền tham gia quản lí nhà nước và xã hội, tham gia thảo luận và kiến nghị với cơ quan nhà nước về các vấn đề của cơ sở, địa phương và cả nước.

Điều 30

1. Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Điều 32

1. Mọi người có quyền sở hữu về thu nhập hợp pháp...

Điều 33

Mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm.

Điều 38

1. Mọi người có quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ,...

Điều 39

Công dân có quyền và nghĩa vụ học tập.

Điều 43

Mọi người có quyền được sống trong môi trường trong lành và có nghĩa vụ bảo vệ môi trường.

Điều 45

1. Bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và quyền cao quý của công dân.

Điều 46

Công dân có nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp và pháp luật;...

Điều 47

Mọi người có nghĩa vụ nộp thuế theo luật định.

Công dân có những quyền và nghĩa vụ cơ bản nào theo Hiến pháp năm 2013?

*Gợi ý trả lời câu hỏi

Theo hiến pháp 2013 công dân có quyền và nghĩa vụ cơ bản là:

- Nhóm quyền chính trị: quyền bầu cử, ứng cử vào các cơ quan quyền lực nhà nước (Điều 27); quyền tham gia quản lí nhà nước (Điều 28); quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí (Điều 25); quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo (Điều 24)…

- Nhóm quyền dân sự: quyền sống (Điều 19); quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm (Điều 20), quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình (Điều 21), quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở (Điều 22), quyền tự do đi lại và cư trú (Điều 23), quyền bình đẳng giới (Điều 26), quyền tự do kết hôn, li hôn (Điều 36)…

- Nhóm quyền về kinh tế: quyền tự do kinh doanh (Điều 33), quyền có việc làm (Điều 35), quyền sở hữu về thu nhập hợp pháp, của cải để dành, nhà ở, tư liệu sinh hoạt, tư liệu sản xuất (Điều 32)…

- Nhóm quyền về văn hóa, xã hội: quyền học tập (Điều 39), quyền nghiên cứu khoa học và công nghệ, sáng tạo văn học, nghệ thuật (Điều 40), quyền được đảm bảo an sinh xã hội (Điều 34)…

- Các nghĩa vụ cơ bản của công dân: trung thành với Tổ quốc (Điều 44); thực hiện nghĩa vụ quân sự và tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân (Điều 45); tuân theo Hiến pháp và pháp luật (Điều 46)…

2. Thực hiện quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân

*Tình huống 1:

Thực hiện quyền tự do ngôn luận của công dân, một số trường trung học cơ sở tổ chức lấy ý kiến đóng góp của giáo viên và học sinh vào việc xây dựng trường lớp. Nhiều bạn học sinh băn khoăn, không biết học sinh có quyền tự do ngôn luận hay không? Vì thế, sự tham gia của các bạn cũng khác nhau.

- Nhóm học sinh thứ nhất tích cực tham gia đóng góp ý kiến với trường về những nội dung liên quan đến học tập của học sinh.

- Nhóm học sinh thứ hai thì cho rằng đây là quyền của các thầy cô giáo, không phải của mình, nên không tham gia.

*Gợi ý trả lời câu hỏi:

a) Em hãy nhận xét việc thực hiện quyền tự do ngôn luận của học sinh trong trường hợp này. 

- Việc thực hiện quyền tự do ngôn luận của học sinh trong trường hợp nhóm học sinh thứ hai là sai vì bất kì ai đều có quyền tự do ngôn luận.

b) Theo em, trong trường hợp này học sinh có thể phát biểu ở đâu và phát biểu như thế nào? 

- Theo em trong trường hợp này có thể phát biểu khi cô giáo yêu cầu thảo luận, khi nhà trường tổ chức lấy ý kiến đóng góp vào việc xây dựng trường lớp thông qua phát biểu trực tiếp, góp ý qua giáo viên chủ nhiệm hoặc viết thư cho nhà trường.

*Tình huống 2:

Nhà ở mặt đường, nên chị Điệp muốn mở cửa hàng bán quạt điện. Chị đã làm thủ tục hồ sơ và được cơ quan đăng kí kinh doanh của huyện cấp Giấy chứng nhận đăng kí kinh doanh. Kể từ khi mở cửa hàng kinh doanh, chị Điệp luôn khai báo và nộp thuế đầy đủ cho Nhà nước.

*Gợi ý trả lời câu hỏi:

(?) Em hãy cho biết ý kiến của mình về việc thực hiện quyền tự do kinh doanh và nghĩa vụ đóng thuế của chị Điệp.

Chị Điệp đã thực hiện quyền tự do kinh doanh và nghĩa vụ đóng thuế đầy đủ. Chị được lựa chọn hình thức tổ chức kinh doanh, ngành nghề và quy mô kinh doanh và tuân theo sự quản lí của Nhà nước. Chị đã sử dụng đúng đắn quyền tự do kinh doanh và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng thuế, góp phần phát triển kinh tế đất nước, làm cho dân giàu, nước mạnh.

*Tình huống 3:

Nhà máy X chuẩn bị đi vào hoạt động sản xuất nước giải khát. Mọi việc đã được lên kế hoạch cụ thể. Tuy vậy, vấn đề gây tranh luận nhiều nhất trong Ban lãnh đạo nhà máy là việc xử lý nước thải từ hoạt động sản xuất. Có hai ý kiến:

- Ý kiến thứ nhất cho rằng, cần phải xây dựng hệ thống xử lý nước thải để bảo vệ môi trường xung quanh nhà máy.

- Ý kiến thứ hai thì cho rằng, công việc này rất tốn kém, nên có thể xả nước thải xuống dòng sông bên cạnh nhà máy.

*Gợi ý trả lời câu hỏi:

(?) Theo em, ý kiến nào trên đây là thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ bảo vệ môi trường? 

- Ý kiến thức nhất đúng với quyền và nghĩa vụ bảo vệ môi trường. Nhà máy cần phải xây dựng hệ thống xử lý nước thải để bảo vệ môi trường xung quanh nhà máy. Bảo vệ môi trường là nhiệm vụ, trách nhiệm và là sự nghiệp của toàn dân. Các tổ chức, cá nhân phải có trách nhiệm bảo vệ môi trường.

*Tình huống 4:

T và D có mâu thuẫn cá nhân với nhau từ mấy tháng nay mà vẫn chưa giải quyết được. T quyết tâm hạ uy tín, danh dự của D bằng cách tung tin xấu về D trong trường học. T nói với các bạn trong lớp rằng D học kém, nhưng hay nhìn bài của bạn khác nên được điểm cao. D ấm ức và xấu hổ vì bị vu oan, nói xấu, nhưng không biết phải làm gì.

*Gợi ý trả lời câu hỏi:

a) Em đồng tình hay phản đối việc làm của T? Vì sao?

- Em phản đối việc làm của T. Vì T đã vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm của công dân. T đã hạ uy tín, danh dự của D bằng cách tung tin xấu về D. Đây là một việc làm không tốt, xấu xa và vô văn hóa.

b) Trong trường hợp này, D có thể làm gì để bảo vệ quyền của mình?

Trong trường hợp này, để bảo vệ quyền của mình D có thể báo cáo với nhà trường hoặc cô giáo và bạn T phải chịu trách nhiệm với việc làm của mình, phải xin lỗi D.

Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân là các quyền và nghĩa vụ chủ yếu, gắn bó mật thiết với đời sống của mỗi công dân, được ghi nhận trong Hiến pháp; quy định mối quan hệ cơ bản nhất giữa Nhà nước và công dân. Quyền công dân không tách rời nghĩa vụ của công dân.