Luyện từ và câu: Từ đa nghĩa SVIP

1. Đọc đoạn thơ và các nghĩa của từ mắt rồi trả lời câu hỏi.

Xe có ¹mắt đèn

Chân người: ²mắt cá

³Mắt chim, hình tròn

⁴Mắt người, hình lá.

(Phạm Hổ)

Mắt:

Nghĩa 1: cơ quan để nhìn của người hay động vật.

Nghĩa 2: chỗ lồi ra, giống hình con mắt ở một số vật.

a. Tìm nghĩa thích hợp cho từ mắt được in đậm.

b. Trong các nghĩa của từ mắt nêu trên, nghĩa nào là nghĩa gốc, nghĩa nào là nghĩa được phát triển từ nghĩa gốc (nghĩa chuyển)?

c. Các nghĩa trên của từ mắt có liên hệ với nhau như thế nào?

Các nghĩa trên của từ mắt giống nhau ở hình dáng của sự vật mà từ gọi tên; khác nhau ở chỗ nghĩa gốc nói đến chức năng để nhìn, nghĩa chuyển thì không nói đến chức năng đó mà chỉ nhấn mạnh nghĩa về hình dáng của sự vật.

2. Xác định nghĩa của từ biển trong những câu thơ, câu ca dao dưới đây và cho biết nghĩa nào là nghĩa gốc, nghĩa nào là nghĩa chuyển.

a.    Việt Nam đất nước ta ơi

Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn.

(Nguyễn Đình Thi)

b. Mặt trời xuống biển như hòn lửa

Sóng đã cài then, đêm sập cửa.

(Huy Cận)

c.    Công cha như núi ngất trời

Nghĩa mẹ như nước ngời ngời Biển Đông.

(Ca dao)

3. Từ lưng trong mỗi đoạn thơ dưới đây được dùng với nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Nêu các nghĩa của từ đó.

a. Trăng tròn như quả bóng

Lơ lửng treo lưng trời.

(Nguyễn Ngọc Hưng)

b. ¹Lưng núi thì to mà lưng² mẹ nhỏ

Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi

Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

Mặt trời của mẹ, em nằm trên ³lưng.

(Nguyễn Khoa Điềm)

4. Chọn 1 trong 2 từ dưới đây và đặt câu để phân biệt các nghĩa của từ đó.

a. ấm

- Nghĩa 1: có nhiệt độ cao hơn mức trung bình một chút (thường mang lại cảm giác dễ chịu).

- Nghĩa 2: có tác dụng mang lại cảm giác êm dịu, dễ chịu.

Tham khảo:

- Nghĩa 1: Mùa xuân sang, trời bắt đầu ấm dần lên.

- Nghĩa 2: Bờ vai mẹ thật ấm áp.

b. lạnh

- Nghĩa 1: có nhiệt độ thấp hơn mức trung bình rất nhiều (thường gây cảm giác khó chịu).

- Nghĩa 2: tỏ ra không có chút tình cảm gì trong quan hệ người với người.

Tham khảo:

- Nghĩa 1: Mùa đông đến, trời trở lạnh.

- Nghĩa 2: Dù là hàng xóm nhưng nhà bác Ba và bác Tư sống với nhau rất lạnh lùng.