Đọc văn bản: Xe đêm SVIP

XE ĐÊM

(Trích, CÔN-XTAN-TIN PAU-XTỐP-XKI)

I. Tìm hiểu chung​

1. Tác giả

- Côn-xtan-tin Pau-xtốp-xki (1892-1968) là nhà văn Nga nổi tiếng.

- Truyện ngắn của ông mang chất thơ nhẹ nhàng, tinh tế, khơi dậy ở người đọc sự rung cảm trước những vẻ đẹp bình dị, khuất lấp, dễ bị lãng quên trong đời sống.

- Một số tác phẩm của ông đã được dịch ra bằng tiếng Việt: Chiếc nhẫn bằng thép (1973), Một mình với mùa thu (1984), Câu chuyện phương Bắc (1987), Chuyện kể về cuộc đời (2012),… nhưng nổi tiếng nhất là tập truyện ngắn Bông hồng vàng nói về công việc lao động sáng tạo của nhà văn.

2. Tác phẩm

- Thể loại: Truyện ngắn.

- Phương thức biểu đạt chính: Tự sự.

- Tóm tắt:

II. Tìm hiểu chi tiết

1. Nhân vật An-đéc-xen

a. Chân dung của An-đéc-xen

- Chân dung An-đéc-xen trong thực tế và trong tưởng tượng của ông: Trong thực tế, An-đéc-xen là người xấu trai, cao kều, nhút nhát. Trong tưởng tượng, ông luôn hình dung mình là người đẹp trai, trẻ trung, hoạt bát, tự nhận mình “có mái tóc rậm, lượn sóng”, gương mặt “rám nắng”, đôi mắt xanh “lúc nào cũng ánh cười”,… Ông tự nhận mình là một nhà tiên tri, đoán được tương lai và nhìn thấu được bóng tối, cũng xem mình là một hoàng tử bất hạnh như Hăm-lét. Chi tiết này cho thấy An-đéc-xen có phần tự ti với ngoại hình và thực tế của bản thân, luôn khát khao hướng đến những điều tốt đẹp, theo đuổi sự hoàn mĩ và lãng mạn.

- Hành động trả số tiền còn thiếu cho các cô gái, yêu cầu người lái xe không thô lỗ và lảm nhảm với khách. Chi tiết này cho thấy An-đéc-xen là người tốt bụng, hào phóng, biết cư xử lịch thiệp và sẵn sàng giúp đỡ người khác.

- Nhiệt tình trò chuyện với các cô gái, tiên đoán về tương lai của họ. Chi tiết này cho thấy An-đéc-xen có trí tưởng tượng phong phú, luôn có sẵn các câu chuyện trong đầu, chỉ cần một gợi ý là có thể chắp cánh cho trí tưởng tượng của ông bay xa.

- Đem đến niềm vui cho cháu bé ở xứ Giuýt-len. Chi tiết này cho thấy An-đéc-xen là người yêu và hiểu trẻ thơ, biết đem đến niềm vui và hạnh phúc cho trẻ thơ bằng những hành động đầy sáng tạo.

b. Tình cảm của An-đéc-xen dành cho các cô gái

* Tiên đoán về các nhân vật

* Mong ước, tình cảm của An-đéc-xen

- Trong lời tiên tri, An-đéc-xen đã gửi gắm tình cảm đôn hậu, dịu dàng, mong muốn các cô gái đều có tương lai tốt đẹp. Những cô gái xinh đẹp có thể tìm kiếm hạnh phúc cho riêng mình, bởi vì vẻ đẹp của họ đủ để họ có được hạnh phúc.

- Trước khi lên chuyến xe đêm, Ni-cô-li-na, Ma-ri-a và An-na có thể có chút lo lắng và sợ hãi về tình yêu. Điều đó đã ngăn cản họ dũng cảm và tự do theo đuổi tình yêu ấy. Chính những lời tiên tri đẹp đẽ và dịu dàng của An-đéc-xen đã thôi thúc hành động của các cô gái, khích lệ họ tìm kiếm hạnh phúc cho riêng mình.

--> An-đéc-xen đã đưa ra lời tiên tri dịu dàng của riêng mình cho ba cô gái xinh đẹp.

c. Niềm vui mà An-đéc-xen đem lại cho cháu bé trong gia đình kiểm lâm

- “Trơ lì” là trạng thái con người không còn biết xúc động, rung cảm, là sự vô tâm, vô cảm trước những niềm vui, nỗi buồn, những cảnh ngộ của cuộc đời. Đó là trạng thái rất nguy hiểm trong sự trưởng thành của mỗi người, đặc biệt nếu điều đó lại xảy ra với những đứa trẻ - lứa tuổi hồn nhiên, vô tư nhất, đáng được sống trong thế giới tưởng tượng bay bổng nhất.

- Nhà tu hành kết tội An-đéc-xen đã “đánh lừa một sinh thể ngây thơ”, cho rằng đó là “một tội lỗi lớn”, còn các cô gái thì “ngồi không nhúc nhích như bị mê hoặc”. Bởi nhà tu hành đã nhìn câu chuyện từ quan điểm đạo đức khô cứng và già cỗi, cũ kĩ nên chỉ thấy bề ngoài của hiện thực, ông không hiểu được thế giới diệu kì mà An-đéc-xen đem đến cho trẻ thơ. Các cô gái thì nghe như bị mê hoặc, cho thấy họ tiếp tục bị những câu chuyện của An-đéc-xen chinh phục, tìm thấy sức hấp dẫn trong những câu chuyện đó.

- Câu trả lời của An-đéc-xen giàu sức thuyết phục, bởi ông đã xuất phát từ sức mạnh của trí tưởng tượng lãng mạn, bay bổng. Ông hiểu những câu chuyện cổ tích có tác dụng lớn trong việc nuôi dưỡng sự hồn nhiên, ngây thơ, chắp cánh cho trí tưởng tượng của trẻ thơ. Vì thế, ông dành cả đời để dùng trí tưởng tượng của mình đem đến hạnh phúc cho con người, khiến con người có đủ sức mạnh và hứng khởi để tìm kiếm cái đẹp, và làm cho thế giới bớt tàn nhẫn, bớt khô khan hơn.

d. Trí tưởng tượng của An-đéc-xen

- Trí tưởng tượng phong phú, bay bổng là một trong những nguyên nhân tạo nên sự thành công, hấp dẫn cho truyện cổ của An-đéc-xen. Trong tác phẩm của ông, những mái nhà tuyết trắng, những cánh rừng xanh thẳm, nàng tiên cá nhỏ giữa biển cả bao la, cô bé mỗi lần quẹt một que diêm là một lần thắp lên mong ước,... đều được viết nên từ trí tưởng tượng diệu kì. Trong thế giới của ông, mặt trời, mặt trăng, hoa hồng,... không phải là những sự vật vô tri vô giác, mà đều là những sinh thể có hồn, truyền cho người đọc cảm nhận về những vẻ đẹp muôn màu của cuộc sống.

- Trí tưởng tượng đã giúp An-đéc-xen:

+ Tạo ra những hình ảnh thiên nhiên, cuộc sống bay bổng, diệu kì; sáng tạo ra những tình huống thú vị, hấp dẫn.

+ Hoá thân vào nhân vật, cất lên tiếng nói bên trong, khiến nhân vật vừa chân thực, vừa kì ảo.
+ Đến gần hơn với thế giới tâm hồn trẻ thơ, nhìn cuộc sống qua lăng kính trẻ thơ.

2. Tình cảm, thái độ của tác giả dành cho nhân vật An-đéc-xen

- Pau-xtốp-xki có sự hiểu biết về cuộc đời của An-đéc-xen. Nhân vật An-đéc-xen trong câu chuyện thấp thoáng bóng dáng của An-đéc-xen ngoài đời, từ ngoại hình, tính cách đến những tưởng tượng, suy tư.

- Nhân vật An-đéc-xen trong cảm nhận của Pau-xtốp-xki hiện lên tràn đầy vẻ đẹp lãng mạn, nhân hậu, mang trái tim trong sáng, đầy ắp tình yêu, hứng khởi với con người, cuộc sống, đặc biệt là với trẻ thơ.

- Phải rất đồng điệu với tâm hồn và hiểu con người, hiểu sáng tác của An-đéc-xen, Pau-xtốp-xki mới có thể diễn tả tinh tế về trạng thái, cảm hứng mà An-đéc-xen trải nghiệm qua mỗi lần sáng tác, so sánh trạng thái ấy với thế giới tươi đẹp và kì diệu ẩn chứa trong chiếc rương thần; hiểu lí tưởng của An-đéc-xen là ca tụng cái đẹp ở bất cứ nơi nào ông gặp.

--> Tác giả có sự đồng cảm, trân trọng của một nhà văn với một nhà văn khác.

III. Tổng kết​

1. Nội dung

Xe đêm là một trong những truyện ngắn tiêu biểu của Côn-xtan-tin Pau-xtốp-xki. Truyện gửi gắm thông điệp về sức mạnh của trí tưởng tượng và ảnh hưởng của nó trong văn chương cũng như trong đời sống.

2. Nghệ thuật

- Xây dựng cốt truyện hấp dẫn; sáng tạo được tình huống đắc địa để làm nổi bật vẻ đẹp nhân vật.

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật:

+ Kết hợp hiện thực và tưởng tượng, nhân vật An-đéc-xen hiện lên qua cả những dấu ấn trong đời thực và những tưởng tượng, hư cấu.

+ Nhân vật hiện lên vừa sống động, sắc nét qua lời đối thoại, vừa có chiều sâu qua lời người kể chuyện.

- Ngôn ngữ trong sáng, thấm đẫm chất thơ.

- Nghệ thuật tạo dựng không gian, thời gian trong truyện độc đáo: Pau-xtốp-xki bao phủ câu chuyện trong màn đêm. Không gian truyện đầy chất thơ: một chuyến xe đêm, vài hạt mưa lất phất, đường cỏ uốn lượn, tiếng sỏi lạo xạo dưới chân, sự tĩnh lặng gần như tuyệt đối, không có âm thanh nào ngoài tiếng thì thầm của lá cây và những giọt mưa. Sự tĩnh lặng bao phủ của màn đêm và không gian nên thơ ấy giống như đôi cánh nâng đỡ cho trí tưởng tượng bay bổng của con người.