Đàn ghi ta của Lor-ca (Phần 2) SVIP

II. Tìm hiểu chi tiết 

3. Hình tượng Lor-ca

- Trong bài thơ, hình tượng Lor-ca không xuất hiện trực tiếp: 

+ Ở những dòng thơ mở đầu, ông chỉ xuất hiện thoáng qua qua những hình ảnh mang tính chất hoán dụ: những tiếng đàn bọt nước. Những tiếng đàn ở đây là tiếng đàn ghi ta, liên quan đến sự ra đi của Lor-ca qua câu nói nổi tiếng của ông mà sau này đã trở thành lời đề từ của thi phẩm: "khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn". Tiếng đàn ở đây có một sắc diện thật lạ: bọt nước. Bọt nước là một hình ảnh (đám bong bóng nhỏ kết lại trên bề mặt nước), mang vẻ đẹp lung linh nhưng cũng rất mong manh, dễ tan và phiêu tán. Hình ảnh những tiếng đàn bọt nước phải chăng là một ám chỉ về số phận mong manh của Lor-ca?

+ Lor-ca tiếp tục hiện ra một cách gián tiếp qua hình ảnh: Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt. Nếu Tây Ban Nha là một hoán dụ nghệ thuật về Lor-ca - công dân ưu tú, người nghệ sĩ xuất sắc của đất nước ở Nam Âu này thì hình ảnh các võ sĩ đấu bò tót, lại có thể tượng trưng cho cuộc chiến đấu giữa khát vọng cách tân nghệ thuật trong lòng người nghệ sĩ tài danh với nền nghệ thuật già nua.

+ Tiếng ghi ta ròng ròng - máu chảy là hình ảnh tượng trưng cho cái chết của Lor-ca. Đây là sự tiếp nối mạch hình tượng Lor-ca đã được miêu tả trong những câu trước: Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt / áo choàng bê bết đỏ / tiếng ghi ta ròng ròng / máu chảy. 

+ Tiếng đàn là biểu tượng của nghệ thuật. Dòng thơ "không ai chôn cất tiếng đàn" được hiểu là không gì chôn nổi tiếng đàn. Tiếng đàn ghi ta mang những đổi mới, những sáng tạo của người nghệ sĩ, mang khát vọng cách tân của Lor-ca sẽ không bao giờ mai một trong lòng nhân dân Tây Ban Nha. Dòng thơ "không ai chôn cất tiếng đàn" gợi lại câu thơ đề từ, gợi lại lời của chính Lor-ca: "khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn". Mong ước của nhà thơ - nhạc sĩ "chôn tôi với cây đàn" nói lên sự gắn bó trọn đời của Lor-ca với nghệ thuật, với đất nước Tây Ban Nha. Đồng thời, nó cũng gợi lên mong ước của Lor-ca đối với thế hệ sau rằng hãy bước tiếp, vượt qua những tượng đài nghệ thuật trước đó để làm giàu cho nền nghệ thuật của nước nhà. Lor-ca quả là một nghệ sĩ tài năng có nhân cách cao cả. Ông không mong mình trở thành tượng đài, mà chỉ mong mình là điểm tựa, coi những cách tân mình tìm ra trở thành bệ phóng cho những sáng tạo của thế hệ sau. 

+ Hình ảnh "tiếng đàn như cỏ mọc hoang" có tác dụng diễn tả sức sống mãnh liệt của nghệ thuật mang khát vọng đổi mới. Cỏ mọc hoang vì bộn bề những cách tân, cái mới đang vươn lên tuy hoang sơ nhưng táo bạo và vô cùng mạnh mẽ. Thế nhưng, liệu tiếng đàn như cỏ mọc hoang ấy có thật sự là nền nghệ thuật "hậu Lor-ca", kế thừa tinh thần và những thành tựu ông để lại để tạo nên những giá trị mới cho nghệ thuật nước nhà? Đây cũng chính là băn khoăn của Lor-ca về một nền nghệ thuật thiếu vắng người dẫn đường. Kì vọng của người nghệ sĩ giàu khát vọng sáng tạo đã chuyển thành nỗi thất vọng bởi dường như không có ai thực sự hiểu những mong muốn mà Lor-ca gửi gắm lại cho hậu thế. 

+ Hình ảnh đường chỉ tay đã đứt: 

+ Hành động ném lá bùa, ném trái tim của Lor-ca không được mô tả với trạng thái bị động. Điều này cho thấy sự chủ động của Lor-ca trong việc giã từ, giải thoát và đón nhận cái chết. Cái chết của Lor-ca là tất yếu và ông chủ động đón nhận nó để không trở thành "bệ thờ" cho những thế hệ đi sau. 

=> Qua hình tượng Lor-ca, chúng ta không chỉ thấy được một Lor-ca tài năng và cao cả, mà còn cảm nhận được tấm lòng đồng cảm, yêu mến, xót thương và trân trọng mà Thanh Thảo dành cho Lor-ca. 

4. Yếu tố siêu thực

- Yếu tố siêu thực trước hết được thể hiện qua những hình ảnh mơ hồ, trừu tượng, những cách kết hợp từ ngữ theo hướng "lạ hóa", không tuân thủ trật tự ngữ pháp, khó hình dung, lí giải một cách tường minh. 

- Yếu tố siêu thực còn được thể hiện ở những câu thơ không cần sử dụng dấu chấm câu đem lại cảm giác tác phẩm không bao giờ kết thúc.

=> Như vậy, những yếu tố trên đã góp phần thể hiện những cảm nhận còn mơ hồ, khó định nghĩa, lí giải của Thanh Thảo về Lor-ca, về vẻ đẹp và cái chết của người thi sĩ này. Đối với Thanh Thảo, cũng như những người làm nghệ thuật, bên cạnh những cảm xúc rõ ràng, còn có những trạng thái tâm lý khó định nghĩa, diễn tả một cách tường minh, nhất là trong những giây phút xuất thần, thăng hoa trong sáng tác. Đó là những trạng thái cảm xúc có thật của thế giới tinh thần khó nắm bắt. Bên cạnh việc thể hiện cảm xúc, yếu tố siêu thực còn đem lại những nét mới lạ, độc đáo, phá cách ở phương diện nghệ thuật. Sự mới lạ ấy tạo ra những lớp ngôn từ khác thường, mở ra những trường nghĩa vô cùng phong phú cho tác phẩm. 

5. Yếu tố dân gian Tây Ban Nha

III. Tổng kết

1. Nội dung 

Qua bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca, Thanh Thảo đã thể hiện tấm lòng đồng cảm, xót thương, trân trọng dành cho người nghệ sĩ Tây Ban Nha tài năng thông qua hình thức thơ độc đáo, cùng những yếu tố siêu thực mới lạ, giàu liên tưởng.

2. Nghệ thuật 

- Hình thức thơ mới lạ, độc đáo. 

- Xây dựng nhiều hình ảnh, ngôn từ chứa yếu tố siêu thực.