Văn bản Cõi lá (Phần 2) SVIP

Cõi lá

(Phần 2) 

Đỗ Phấn

I. Tìm hiểu chung

II. Đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại 

1. Nhan đề "Cõi lá"

2. Sự kết hợp giữa các phương thức biểu đạt trong văn bản

3. Tìm hiểu ngôn ngữ văn học trong văn bản

a. Tính biểu cảm, truyền cảm

- Thông qua những từ ngữ gợi tả, biện pháp tu từ, văn bản gợi ra sự rung động, bâng khuâng trước vẻ đẹp của cây lá mùa thu, sự đồng cảm trước nỗi niềm của người con xa xứ, tình yêu với thiên nhiên, cũng là tình yêu quê hương, xứ sở.

b. Tính hình tượng

- Văn bản gợi ra hình tượng cây lá mùa thu, hình tượng người Hà Nội, hình tượng tác giả, hình tượng người Việt xa xứ,...

c. Tính đa nghĩa

=> "Cõi lá" vừa mang ý nghĩa xứ sở của lá, gợi vẻ đẹp thiên nhiên, vừa mang ý nghĩa cõi người, cõi nhân sinh, cõi nhớ đối với những người Việt xa xứ. 

d. Tính thẩm mĩ

- Văn bản gợi ra vẻ đẹp thiên nhiên, vẻ đẹp tâm hồn con người Hà Nội (đang ở quê hương hay xa xứ), vẻ đẹp triết lí gợi ra từ những chiêm nghiệm của tác giả khi ngắm nhìn "cõi lá". 

4. Chủ đề, thông điệp và ý nghĩa của thông điệp 

- Chủ đề:

+ Mối quan hệ giữa cây, lá và người (con người và thiên nhiên).

+ Cảm xúc của tác giả về cảnh sắc thiên nhiên Hà Nội gắn với từng mùa cây thay lá trong hiện tại và kí ức. 

- Thông điệp:

+ Con người và thiên nhiên có mối quan hệ mật thiết.

=> Cần trân trọng, yêu quý, nâng niu các vẻ đẹp của thiên nhiên. 

-  Ý nghĩa thông điệp:

+ Sự sống của con người luôn gắn bó hữu cơ với thiên nhiên.

+ Thiên nhiên không chỉ làm đẹp cảnh quan mà còn giúp tâm hồn con người thêm phong phú, cân bằng và tươi mới.

+ Nhắc nhở mỗi chúng ta phải có ý thức bảo vệ, giữ gìn thiên nhiên.

5. Biểu hiện của nét đẹp văn hóa 

- Con người gần gũi với thiên nhiên, yêu mến thiên nhiên. Họ dõi theo thiên nhiên, nắm được quy luật thay lá của mỗi loài cây. Từng loại cây, lá lại mang tới nét vẻ riêng cho cảnh sắc Hà Nội. 

- Thiên nhiên làm cuộc sống con người thêm tươi đẹp, trữ tình, lãng mạn. Người Hà Nội thích dạo chơi, ngắm nhìn mỗi loại lá khi chuyển mùa, vui sướng đi trong miên man "cõi lá". 

- Thiên nhiên là nơi lưu giữ kí ức đẹp đẽ về quê hương, Tổ quốc, khiến con người thêm yêu Tổ quốc, quê hương mình.

III. Tổng kết

1. Nội dung

- Văn bản làm nổi bật vòng đời của các loài cây và làm rõ hơn cảnh sắc của Hà Nội. 

- Nhà văn đã khắc họa thành công vẻ đẹp của mùa xuân Thủ đô: thơ mộng, dịu dàng khiến bao trái tim xao xuyến. 

2. Nghệ thuật

- Sự kết hợp hài hòa giữa các phương thức biểu đạt. 

- Sử dụng nhiều biện pháp tu từ: so sánh, nhân hóa, liệt kê, điệp ngữ,...

IV. Gợi ý trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1:

- Đoạn trích tản văn "Cõi lá" là chuỗi cảm xúc miên man của tác giả về cảnh sắc thiên nhiên Hà Nội gắn với từng mùa cây thay lá. Có thể chia đoạn trích thành 3 phần:

+ Đoạn 1: Từ đầu đến "... xôn xao lá cành.": Cảm xúc vỡ òa khi bất ngờ nhận ra xuân đã tới. 

+ Đoạn 2: Từ "Chín cây bồ đề..." đến "... quyến rũ từng bước chân người.": Miêu tả chi tiết đặc điểm từng loại lá, cây chuyển sắc theo mùa. 

+ Đoạn 3: Phần còn lại: Niềm rung cảm khi đi trong "cõi là mùa xuân thành phố."

Câu 2:

- "Cõi lá" là xứ sở của lá, thế giới của lá. "Cõi lá" là vẻ đẹp của thiên nhiên. Nhưng "cõi lá" cũng là "cõi người", "cõi nhân sinh". 

=> Thế giới cây, lá và con người hòa quyện trong nhau, nương tựa vào nhau, làm nên một thực thể sống, cùng sinh tồn. 

Câu 3:

- Đoạn văn có sự kêt hợp giữa tự sự và trữ tình/ nghị luận: 

+ Nhìn chung thì vòng đời của một chiếc lá bồ đề dù được mọc ra từ Hà Nội hay ở nơi Phật tổ Thích Ca Mâu Ni thuyết pháp cũng chỉ kéo dài không đến một năm. Có rất nhiều loài cây trong phố có một vòng đòi như vậy. Và hình như đó cũng là một đặc trưng của cây Hà Nội. Làm nên mùa lá rụng kéo dài suốt từ thu sang đông. Nó làm cho người đi xa nhớ về và người Hà Nội thì thao thiết đợi chờ những khoảnh khắc nghỉ ngơi thần trí trong cái biển người chộn rộn áo cơm này.

=> Tác giả bàn về vòng đời của lá. Vòng đời đó kéo dài từ thu sang đông, đồng thời vòng đời đó cũng khiến con người nhớ nhung và chờ đợi. 

- Đoạn văn có sự kết hợp giữa miêu tả thiên nhiên và miêu tả con người:

+ Chín cây bồ đề trên đường Trần Nhân Tông làm thành một khoảng trời trong veo màu thạch lựu. Những chiếc lá non đu đưa trong gió tưởng như có tiếng chuông chùa huyền hoặc vọng về từ cõi thanh cao u tịch. Những đứa trẻ tan trường ríu rít dưới gốc cây như những thiên thần bước ra từ lá.

+ Miên man trong cõi lá mùa xuân thành phố, gương mặt ai ai cũng như có phần trẻ lại. Hay tự nhận rằng mình như thế? 

=> Bức tranh thiên nhiên sống động, có hồn, tạo nên gắn kết với con người. 

Câu 4:

- Chủ đề: Cảm xúc của tác giả về cảnh sắc thiên nhiên Hà Nội với từng mùa thay lá. 

- Ý nghĩa:

+ Văn bản cho thấy mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên.

+ Thiên nhiên góp phần làm đẹp cảnh quan và giúp tâm hồn con người thêm phần phong phú. 

Câu 5:

- Nét đẹp văn hóa:

+ Con người sống gần gũi với thiên nhiên, yêu mến thiên nhiên nên nắm được quy luật thay lá của từng loại cây.

+ Thiên nhiên đã giúp cuộc sống con người thêm trữ tình, lãng mạn. 

+ Thiên nhiên chính là nơi lưu giữ kí ức đẹp đẽ về quê hương trong mỗi người. 

Câu 6:

- Cách đọc hiểu tản văn:

+ Tìm kiếm nội dung, nhận biết tình cảm, suy nghĩ của tác giả bộc lộ qua quá trình miêu tả.

+ Ngôn ngữ tản văn giàu sức gợi, chất thơ.

+ Cách nhìn, cách cảm về con người.

+ Sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình thông qua các chi tiết, sự kiện.