Bài soạn SVIP

CÂU NGHI VẤN (tiếp theo)

III. NHỮNG CHỨC NĂNG KHÁC

* Các câu nghi vấn:

a. - Hồn ở đâu bây giờ?

b. - Mày định nói cho cha mày nghe đấy à?

c. - Có biết không?… Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à?

d. - Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui, buồn, mừng, giận cùng những người ở đâu đâu, vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao?

e. - Con gái tôi vẽ đây ư? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy!

* Các câu nghi vấn trong các đoạn trích trên đây đều không dùng để hỏi, mà dùng để:

- Bộc lộ cảm xúc, hoài niệm về quá khứ (a).

- Đe doạ (b, c).

- Khẳng định (d).

- Bộc lộ sự ngạc nhiên (e).

* Không phải tất cả các câu nghi vấn đều kết thúc bằng dấu chấm hỏi. Ví dụ ở đoạn văn (e), câu nghi vấn thứ hai kết thúc bằng dấu chấm than.

Ghi nhớ

- Trong nhiều trường hợp, câu nghi vấn không dùng để hỏi mà dùng để cầu khiến, khẳng định, phủ định, đe dọa, bộc lộ tình cảm, cảm xúc,… và không yêu cầu người đối thoại trả lời.

- Nếu không dùng để hỏi thì trong một số trường hợp, câu nghi vấn có thể kết thúc bằng dấu chấm, dấu chấm than hoặc dấu chấm lửng.

IV. LUYỆN TẬP

Câu 1.            

- Các câu nghi vấn:

a. Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư?

b. Các câu trong khổ thơ đều là câu nghi vấn (trừ thán từ: Than ôi!)

c. Sao ta không ngắm sự biệt li theo tâm hồn một chiếc lá nhẹ nhàng rơi?

d. Ôi, nếu thế thì còn đâu là quả bóng bay?

- Các câu nghi vấn trên dùng để:

a. Bộc lộ tình cảm, cảm xúc (sự ngạc nhiên).

b. Mang ý phủ định; bộc lộ tình cảm, cảm xúc.

c. Mang ý cầu khiến; bộc lộ tình cảm, cảm xúc.

d. Mang ý phủ định; bộc lộ tình cảm, cảm xúc.

Câu 2.

- Các câu nghi vấn:

a. “Sao cụ lo xa thế?”; “ Tội gì bây giờ nhịn đói mà tiền để lại?”; “ Ăn mãi hết đi thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu?”

b. Cả đàn bò giao cho thằng bé không ra người, không ra ngợm ấy, chăn dắt làm sao?

c. Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử?

d. “Thằng bé kia, mày có việc gì?” ; “ Sao lại đến đây mà khóc?”

=> Đặc điểm hình thức để nhận dạng các câu trên là câu nghi vấn là: ở các từ nghi vấn (các từ in đậm) và ở dấu chấm hỏi khi kết thúc mỗi câu.

- Những câu nghi vấn này dùng để:

a. diễn đạt ý phủ định.

b. thể hiện sự băn khoăn, ngần ngại.

c. mang ý khẳng định.

d. cả hai câu đều dùng để hỏi.

- Các câu nghi vấn ở mục (a), (b), (c) đều có thể được thay thế bằng những câu khác tương đương mà không phải nghi vấn. Các câu tương đương theo thứ tự lần lượt là:

a. “Cụ không phải lo xa quá thế.”; “Không nên nhịn đói mà để tiền lại.”; “Ăn hết thì đến lúc chết không có tiền để mà lo liệu.”

b. “Không biết chắc là thằng bé có thể chăn dắt được đàn bò không.”

c. “Thảo mộc tự nhiên có tình mẫu tử”.

Câu 3.

a. Cậu có thể kể lại cho mình nghe nội dung bộ phim tối hôm qua được không?

b. Chị Dậu ơi! Sao đời chị lại gặp nhiều buồn đau đến thế?

Câu 4.

            Trong nhiều trường hợp giao tiếp, các câu như: Anh ăn cơm chưa? Cậu đọc sách đấy à?,…thường dùng để chào. Trong trường hợp này, người nghe không nhất thiết phải trả lời vào nội dung câu hỏi, mà có thể trả lời bằng một câu chào khác. Quan hệ giữa người nói và người nghe thường là quen biết hoặc thân mật.